هیستروسالپنگوگرافی چیست و چه نقشی در تشخیص ناباروری دارد؟
هیستروسالپنگوگرافی (Hysterosalpingography – HSG) یک روش تصویربرداری تخصصی است که با استفاده از اشعه ایکس و تزریق ماده حاجب به داخل رحم، وضعیت حفرهی رحمی و باز بودن لولههای فالوپ را بررسی میکند. این روش یکی از مهمترین آزمونهای تشخیصی در ارزیابی اولیه ناباروری زنان محسوب میشود، زیرا بسیاری از موارد ناباروری به دلیل انسداد لولههای فالوپ رخ میدهد.
در این روش، پس از تزریق ماده حاجب، تصاویر متعددی از رحم و لولهها گرفته میشود و پزشک میتواند شکل غیرطبیعی رحم، پولیپ، فیبروم، چسبندگی، سپتوم و مشکلات ساختاری دیگر را شناسایی کند.
هیستروسالپنگوگرافی علاوه بر تشخیص، گاهی اثر درمانی نیز دارد؛ زیرا عبور ماده حاجب میتواند انسدادهای خفیف لولههای فالوپ را برطرف کند.
چرا هیستروسالپنگوگرافی انجام میشود؟ کاربردهای پزشکی این روش
هیستروسالپنگوگرافی تنها برای بررسی ناباروری نیست. این روش یکی از تکنیکهای کاربردی در حوزه زنان و زایمان است و برای بررسی بیماریها و شرایط مختلفی انجام میشود.
بررسی انسداد لولههای فالوپ
یکی از مهمترین علل ناباروری زنان، بستهبودن کامل یا نسبی لولههای فالوپ است. هیستروسالپنگوگرافی بهترین روش برای نمایش مسیر لولهها و تشخیص محل دقیق انسداد به شمار میرود.
ارزیابی شکل و ساختار رحم
مشکلات ساختاری رحم مانند رحم سپتومدار، دیواره رحمی، رحم دوشاخ یا تغییر شکل ناشی از چسبندگیها قابل مشاهده هستند.
تشخیص مشکلات داخل حفره رحمی
پولیپ، فیبروم داخلحفرهای، چسبندگی آشرمن، بقایای بارداری و ناهنجاریهای مخاط رحم با HSG قابل شناسایی هستند.
ارزیابی پس از جراحیهای رحمی
پس از جراحیهایی مانند میومکتومی، برداشتن چسبندگیها یا اصلاح ناهنجاریهای مادرزادی، پزشک برای بررسی نتیجه درمان از هیستروسالپنگوگرافی استفاده میکند.
مراحل انجام هیستروسالپنگوگرافی چگونه است؟
این فرایند معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول میکشد و در کلینیکهای تصویربرداری تخصصی انجام میشود. مراحل آن شامل:
مرحله اول – آمادگی قبل از انجام
- انجام تست بارداری
- انجام آزمایش عفونت در صورت نیاز
- مصرف داروی ضد درد نیم ساعت قبل از انجام
- انجام HSG بین روزهای ۷ تا ۱۰ سیکل قاعدگی
مرحله دوم – شروع تصویربرداری
پزشک اسپکولوم را در واژن قرار میدهد تا دهانه رحم مشخص شود و سپس کانولا یا کاتتر ظریف داخل دهانه رحم گذاشته میشود.
مرحله سوم – تزریق ماده حاجب
ماده حاجب بهآرامی وارد رحم شده و سپس مسیر آن از داخل رحم به سمت لولههای فالوپ قابل مشاهده میشود.
مرحله چهارم – ثبت تصاویر تخصصی
رادیولوژیست تصاویر مختلفی را از زوایا و مراحل گوناگون عبور ماده حاجب تهیه میکند.
مرحله پنجم – پایان کار و خروج ماده حاجب
پس از خروج کانولا، ماده حاجب بهصورت طبیعی از رحم خارج میشود و نیازی به اقدام خاصی نیست.
آیا هیستروسالپنگوگرافی دردناک است؟
شدت درد در افراد متفاوت است اما معمولاً شبیه دردهای قاعدگی یا کمی قویتر است. بیشتر زنان درد خفیف تا متوسط دارند و این درد قابل تحمل است. مصرف مسکن قبل از انجام روش، درد را بهطور قابل توجهی کاهش میدهد.
مزایای هیستروسالپنگوگرافی
تشخیص دقیق مشکلات رحمی و لولهها
این روش یکی از دقیقترین آزمونهای تشخیصی در حوزه ناباروری است.
احتمال اثر درمانی
گاهی ماده حاجب باعث باز شدن لولههای فالوپ میشود.
سرعت بالا و بدون نیاز به بیهوشی
کل فرایند در مدت کوتاهی انجام میشود و بیمار بلافاصله میتواند فعالیتهای معمول خود را از سر بگیرد.
کمک به برنامهریزی درمان ناباروری
نتایج HSG پزشک را در انتخاب روش مناسب مانند IUI، IVF یا درمان دارویی هدایت میکند.
عوارض احتمالی هیستروسالپنگوگرافی
هیچ روش پزشکی کاملاً بدون عارضه نیست؛ اما عوارض HSG معمولاً خفیف است:
عوارض شایع و خفیف
- درد خفیف تا متوسط
- لکهبینی مختصر
- احساس فشار در شکم
- خروج ماده حاجب تا چند ساعت
عوارض نادر
- واکنش آلرژیک به ماده حاجب
- عفونت لگنی
- خونریزی غیرمعمول
نکته مهم: انتخاب پزشک متخصص و مرکز معتبر ریسک این عوارض را به حداقل میرساند.
مراقبتهای بعد از هیستروسالپنگوگرافی
پس از انجام HSG رعایت نکات زیر توصیه میشود:
مصرف مسکن در صورت نیاز
درد خفیف کاملاً طبیعی است و با مسکن برطرف میشود.
پرهیز از رابطه جنسی تا ۴۸ ساعت
برای جلوگیری از تحریک و احتمال عفونت.
اطلاع به پزشک در صورت بروز علائم غیرطبیعی
مثل تب، درد شدید یا خونریزی زیاد.
چه کسانی برای هیستروسالپنگوگرافی مناسب هستند؟
- زنان با سابقه ناباروری
- افرادی که سقط مکرر داشتهاند
- کسانی که سابقه عفونت لگنی یا اندومتریوز دارند
- افراد با سابقه جراحی روی رحم یا لولهها
- زنان با پریودهای نامنظم و شک به مشکلات ساختاری رحم
جمعبندی؛ چرا هیستروسالپنگوگرافی یکی از مهمترین روشهای تشخیص ناباروری است؟
هیستروسالپنگوگرافی یک روش سریع، دقیق و بسیار مؤثر برای بررسی رحم و لولههای فالوپ است که نقش تعیینکنندهای در تشخیص و برنامهریزی درمان ناباروری دارد. این روش علاوه بر دقت بالا، در برخی موارد میتواند اثر درمانی نیز داشته باشد و مسیر درمان را کوتاهتر کند.
برای مشاوره تخصصی و تعیین بهترین روش تشخیصی، اقدام کنید
اگر نیاز به انجام هیستروسالپنگوگرافی دارید یا قصد دارید علت ناباروری، دردهای لگنی یا مشکلات رحمی خود را بهصورت دقیق بررسی کنید، میتوانید برای مشاوره تخصصی و دریافت خدمات تشخیصی پیشرفته با دکتر آزرمیدخت شجاعی، متخصص زنان، زایمان و نازایی نوبت رزرو کنید.
ارزیابی دقیق، تشخیص درست و شروع درمان مؤثر، تنها با یک تصمیم آغاز میشود.
